آیا تاکنون ضرب المثل «همه کاره و هیچ کاره» را شنیده‌اید؟ این ضرب المثل در زبان فارسی، در مورد شخصی گفته می‌شود که در ظاهر همه کاری را می‌تواند انجام دهد، اما در واقعیت، هیچ کاری را به صورت تخصصی و دقیق بلد نیست. در مورد بسیاری از کسب و کارهای اینترنتی نیز می‌توان چنین حرفی را مطرح کرد. بیشتر آن‌ها بر روی کلیات بازار تمرکز کرده‌اند و اهمیتی به گوشه و کنار بازار نمی‌دهند. در این جاست بحث‌های مربوط به نیچ مارکتینگ (Niche Marketing) و نیچ مارکت (Niche Marketing) (گوشهٔ دنج بازار) آغاز می‌شود.
در هر بازاری، بخش‌های کوچک و خردی وجود دارد که بسیاری از کسب و کارهای بزرگ و کوچک از آن غافل مانده‌اند. به این بخش‌ها نیچ مارکت یا همان گوشهٔ دنج بازار می‌گویند. بسیاری از کسب و کارها می‌توانند با تمرکز بر روی این نقاط ظاهراً کورِ بازار، به موفقیت‌های چشمگیری دست پیدا کنند. در ادامه تعریف دقیق‌تری از این مفاهیم ارائه خواهیم داد.
لازم به ذکر است که برای نیچ مارکتینگ ترجمه‌های مختلفی ارائه شده است: بازاریابی گوشه ای، بازاریابی دنج، بازاریابی جاویژه، گوشه یابی در بازار. همهٔ این‌ها عبارات درستی هستند که گاهی به جای نیچ مارکتینگ به کار می‌روند. اما در اکثر اوقات، در منابع از همین اصطلاح نیچ مارکتینگ یا نیچ مارکت استفاده می‌شود. بنابراین ما نیز در این نوشتار بیشتر از نیچ مارکتینگ استفاده می‌کنیم. همچنین تلفظ این عبارت به صورت نیش مارکتینگ نیز درست است. بر اساس دیکشنری مریام-وبستر، هر دو تلفظ نیش و نیچ برای این لغت صحیح هستند.
نیچ مارکت و نیچ مارکتینگ چیست؟
نیچ مارکت (Niche Market) به بخشِ کوچکی از یک بازار بزرگ گفته می‌شود که می‌توان آن‌ها را بر اساس نیازها منحصر بفرد (Unique Needs)، اولویت‌ها (Preferences) و هویت (Identity)، دسته‌بندی کرد و از بقیه بازار جدا نمود.
به طور مثال، بازار کفش برای زنان یک بازار بزرگ است که از چندین و چندْ نیچ مارکت تشکیل شده است. مثلاً بازار کفش برای زنان سالمند یا بازار کفش‌های پلاس سایز برای زنان.
تقریباً همهٔ بازارها را می‌توان بر اساس نیازها و ترجیحاتِ خاصِ مصرف‌کنندگانش، دسته‌بندی کرد. معیارهای عمومی برای خرد کردن یک بازار بزرگ به نیچ مارکت‌ها در ادامه آمده است:
- قیمت (لاکچری، متعادل، ارزان)
- جمعیت شناسی (جنسیت، سن، سطح درآمد، سطح تحصیلات)
- سطح کیفیت (ویژه، دست ساز، اقتصادی)
- روانشناسی (ارزش‌ها، علایق، نگرش‌ها)
- جغرافیایی ( محل سکونت: کشور، شهر و محله)
اگر یک کسب و کار تصمیم بگیرد تا بر روی یک نیچ مارکت خاص تمرکز کند، طبعاً به آن گروه خاص، خدمات بهتری را نسبت به کسب و کارهایی که بر روی کل تمرکز کرده‌اند، ارائه می‌کند. در نتیجه مشتریان نیز راضی‌تر خواهند بود و شانس موفقیت کسب و کار بسیار بالا می‌رود.
چگونه نیچ مارکت خود را پیدا کنیم؟
کسب و کارهایی که به دنبال پیدا کردن یک نیچ مارکت یا بازار دنج و دست نخورده برای خود هستند، باید کار خود را با بررسی کلی بازار بزرگ‌تر آغاز کنند و از آن جا نیچ مارکت خود را پیدا کنند. نیچ مارکت شما، زیرمجموعه‌ای از بازار بزرگ خواهد بود و موارد زیر را برای شما تعیین خواهد کرد:
- ویژگی‌های محصول یا خدمات که باید مطابق با نیازهای خاص آن گروه باشد
- استراتژی قیمت گذاری برای محصولات یا خدمات
- کیفیت تولید
- نحوه برندسازی
- استراتژی دیجیتال مارکتینگ
انتخاب یک نیچ یا بازار دنج، برگ برندهٔ شما در رقابت خواهد بود. اگر کسب و کار آنلاین خود را برای یک بازار بسیار بزرگ راه بیندازید، طبعاً با رقبای بزرگ و قدیمی روبه‌رو خواهید شد. رقبایی که سال‌هاست خود را در آن بازار بزرگ جا انداخته‌اند و رقابت با آن‌ها می‌تواند تا حد زیادی غیر ممکن باشد. تمرکز بر روی یک قسمت خاص از بازار، شانس شما را برای چندبرابر کردن فروش، افزایش می‌دهد.
هیچ راه خاص و منحصر بفردی برای پیدا کردن نیچ مارکت مخصوص خود وجود ندارد. اما تکنیک‌هایی وجود دارد که به کمک آن‌ها می‌توان فهرستی از فرصت‌های موجود تهیه کرد. در ادامه به این تکنیک‌ها خواهیم پرداخت.
شروع کار با جست و جو در گوگل
بهترین راه برای شروع طوفان فکری برای نیچ مارکت، این است که سرچ کنیم و ببینیم دیگر کسب و کارها چه کار می‌کنند و محصولات خود را چگونه بر اساس مصرف کننده تقسیم‌بندی کرده‌اند. با جست و جو کردن در مورد کسب و کارهایی که در زمینه مشابه کار می‌کنند و دیدنِ دسته‌بندی محصولات و خدمات، به راحتی می‌توان به یک نمای کلی از بازار بزرگ دست پیدا کرد.
ایجاد یک نقشهٔ ذهنی یا مایند مپ
درست کردن یک نقشهٔ ذهنی یا مایند مپ (Mind Map) یکی از بهترین راه‌های پیدا کردن یک نیچ مارکت مناسب است. نقشه‌های ذهنی در واقع الگویی هستند از این که ذهن ما چگونه فکر می‌کند.
با استفاده از یک مایند مپ به راحتی می‌توانید بخش‌های مختلف یک بازار را دسته بندی کنید و نیچ مارکت مورد نظر خود را پیدا کنید.
در اینجا شما یک نمونه مایند مپ می‌بینید که در آن بخش‌های مختلف دیجیتال مارکتینگ مشخص شده است.
وبسایت‌ها و ابزارهای آنلاین زیادی وجود دارند که با استفاده از آن‌ها می‌توانید نقشه ذهنی یا مایند مپ بسازید. وبسایت Mind Meister یکی از آن‌هاست.
استفاده از ساجسشن‌های گوگل
حتماً دیده‌اید زمانی که در گوگل در حال تایپ کردن هستید، گوگل سعی می‌کند ادامه جمله شما را حدس بزند و آن را کامل کند. این‌ها ساجسشن یا پیشنهادهای گوگل نامیده می‌شوند که بر اساس بیشترین جست و جوهایی که انجام شده به شما پیشنهاد می‌شود.
حال شما می‌توانید با استفاده از این ویژگی، نیچ مارکت مناسب برای محصول یا خدمات خود را پیدا کنید. مثلاً اگر در زمینه فروش کفش فعالیت می‌کنید، می‌توانید عبارت «خرید کفش برای …» را تایپ کنید و ببینید که گوگل در ادامه چه پیشنهادهایی می‌دهد. ما این کار را انجام دادیم و با این پیشنهادها مواجه شدیم:
- خرید کفش برای پیاده روی
- خرید کفش برای دویدن
- خرید کفش برای پای گچ گرفته
مورد سوم، یک نیچ مارکت فوق العاده برای تولیدی‌های کفش به نظر می‌رسد. چرا که کمتر کسب و کاری تاکنون به این گوشه از بازار پرداخته است.
به خاطر داشته باشید که انتخاب نیچ مارکت، پایان کار شما نیست. بلکه دربارهٔ بازار انتخابی خود نیز باید تحقیقات کاملی انجام دهید و جوانب مختلف آن را بسنجید. در واقع باید بررسی کنید که آیا می‌توانید در چنین بازاری موفق باشید یا این که چنین بازاری، پتانسیلی که شما به دنبالش هستید را دارد یا خیر.